داستان های اجتماعی در سال 1991 توسط کارول گری معرفی شد تا افراد دارای اختلالات طیف اوتیسم ادراک بهتری از رفتارها و ارتباط اجتماعی به دست آورند. داستان اجتماعی توصیف مختصری از یک وضعیت، شرایط و یا فعالیت خاص است و شامل اطلاعاتی مخنصر و واضح در مورد وقایع مورد انتظار و علل آنها در چنین شرایطی است.
در این روش اطلاعاتی در مورد وقایع مورد انتظار و علل آنها در چنین شرایطی است. در این روش اطلاعاتی در مورد واکنش های محتمل دیگران در وضعیت های مشخص به منظور دادن چارچوبی مناسب برای عکس تاعمل های رفتاری فرد به وی ارائه می شود.این روش به دیگر افراد فاقد اختلالات طیف اوتیسم نیز علل و چرایی رفتارها و عکس العمل های افراد دارای این اختلال را توضیح می دهد و از این طریق فرصت بیشتری برای ادراک عکس العمل و رفتار های این افراد فراهم می کند.
این روش برای آموزش مهارت های اجتماعی به کودکان دارای اختلالات طیف اوتیسم تدوین شده است اما در ارتباط با بزرگسالان و نوجوانان نیز کاربرد داشته و مورد استفاده قرار می گیرد (گری، 1994؛به نقل از صمدی1392). با ارائه اطلاعاتی در ارتباط با شرایطی که برای فرد دشواری ایجاد کرده است و توضیح آن شرایط برای وی می توان به بهبود اوضاع و تسلط فرد بر موقعیت با استفاده از داشتن الگو و سرمشق های رفتاری، کمک کرد.
داستان های اجتماعی می توانند اشکال و حالت های مختلفی داشته باشند. می توان آن را با استفاده از جملات و تصاویر ساده روی یک برگ کاغذ ساخت و یا به صورت یک کتابچه تدوین و یا روی نوار ضبط صوت یا ویدئو ضبط کرد.تکنولوژی نوین و کامپیوتر نیز امکان خلق داستان های ساده و صریح را فراهم کرده است.یکی از مناسب ترین آنها استفاده از برنامه پر استفاده و ساده ای مانند پاورپوینت است.سازنده برنامه ممکن است داستان خود را برای فرد دارای اختلال خوانده و ضبط کند تا وی بتواند در زمان مورد نیاز خود آن را پخش کرده و گوش دهد و یا اگر داستان به صورت مکتوب به وی داده شده است، بتواند آن را بخواند.
یک داستان اجتماعی موفق برای درمان اوتیسم قصه ای مرتبط، اطمینان بخش و ساده دارد.اغلب با استفاده از ضمیر اول شخص مفرد نوشته می شود. زمان جمله های آن زمان حال است و موضوعی که برای فرد مهم و دارای ارزش است را بیان می کند.باید نکات اصلی و اساسی را برجسته کند و به نشانه های اجتماعی مشخص و ویژه اشاره کند.این داستان ها اغلب علل بروز اتفاق ها و چرایی آنها را توضیح می دهد و به فرد دارای اتیسم می گوید که از وی چه رفتارهایی انتظار می رود که از خود نشان دهد.
کاربرد داستان های اجتماعی در درمان اوتیسم کودکان
داستان های اجتماعی را می توان در موارد زیر جهت درمان اوتیسم به کار برد:
- به منظور ایجاد مهارت های مربوط به مراقبت از خود (به عنوان مثال چگونگی مسواک زدن، شستن دست)،مهارت های اجتماعی ( به عنوان مثال سهیم شدن با دیگران، درخواست کمک از دیگران، تشکر کردن، وارد شدن به صحبت و مکالمات دیگران) و توانمندی های تحصیلی.
- حمایت از افراد دارای اختلال به منظور مقابله با تغییرات ایجاد شده در محیط و نحوه برخورد با تغییرات پیش بینی نشده در برنامه های معمول (مثلا غیبت معلم، اسباب کشی و تغییر منزل).
- ارائه بازخوردهای مثبت به افراد دارای اختلال با توجه به توانمندی های آنان و یا اکتساب های آموزشی و تحصیلی به منظور تقویت اعتماد به نفس آنان.
-به عنوان نوعی استراتژی رفتاری (مثلا در هنگام عصبانیت باید چکار کرد؟ چگونه با رفتارهای وسواسی مقابله کرد؟).